چطور از بید زدگی فرش جلوگیری کنیم؟

بید زدگی در فرش ماشینی به ندرت رخ می‌دهد، زیرا الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر، نایلون و اکریلیک که در فرش‌های ماشینی استفاده می‌شوند، برخلاف الیاف طبیعی (مانند پشم) غذای مناسبی برای بید نیستند. حشرات جزء دشمنان اصلی فرش شما هستند و لازم است از فرش دستبافتان در برابر آنها محافظت نمایید. حشراتی چون موریانه، بید و سوسک فرش می­توانند صدمات زیادی به فرش وارد کنند. در این میان بید زدگی یکی از بدترین آسیب­هایی است که فرش­ها با آن مواجه می‌شوند. امروز درباره لزوم جدی گرفتن بید زدگی و راهکارهای پیشگیری از آن با شما صحبت می­کنیم.

بید زدگی چیست؟

بسته به شرایط آب و هوایی، در مناطق گوناگون حشرات مختلفی وجود دارند که ممکن است به فرش خسارت بزنند. موریانه، جیرجیرک، ملخ، سوسک فرش و بید از جمله این حشرات هستند. از بین آنها بید از همه خطرناکتر است. این حشره از پروتئین موجود در الیاف پشمی فرش دستباف تغذیه می­کند. به آسیب دیدن فرش­ها توسط بید، بید زدگی یا بید خوردگی می­گویند. اگر نسبت به بید زدگی اقدامی صورت نگیرد، این حشره تمام فرش را از بین برده و تنها چله قالی آن را باقی می­‌گذارد.

بید چه نوع حشره ای است؟

بید پروانه­ای کوچک به رنگ زرد است که تخم خود را بین الیاف فرش یا لباس پشمی می­گذارد. طول این حشره از ۹ تا ۱۲ میلی­متر است. یک بید ماده می­تواند طی کمتر از یک ماه ۱۰۰ تخم لا به لای بافت فرش  بگذارد. بیدهای نوزاد بیشتر از بیدهای بالغ به فرش خسارت می­زنند. زیرا آنها برای رشد و نمو نیاز بیشتری به پروتئین موجود در الیاف فرش دارند. بیدهای نوزاد پس از بالغ شدن، دوباره تخم­گذاری می­کنند و این روند متوقف نمی­شود.

بید زدگی همه ی فرش­ها را تهدید می­کند؟

همان­طور که اشاره شد، بید تنها از الیاف پشمی تغذیه می­کند. بنابراین فرش­ ماشینی یا فرش­های دستباف ابریشمی دچار بید زدگی نمی­شوند. پس برای آنها نگران نباشد. بید به سراغ فرش­های دستباف پشمی می­رود. البته تابلوفرش­های پشمی آویخته به دیوار یا لباس و سایر منسوجات پشمی نیز در معرض تهدید بید قرار دارند.  جالب است بدانید هرچه الیاف مرغوب تر و با کیفیت تر باشند بیشتر در معرض حمله بیدها قرار خواهند گرفت.

بید خوردگی چطور ایجاد می­شود؟

پروتئین کراتین که منبع تغذیه بید است تنها در الیاف پشمی وجود دارد. الیاف مصنوعی مانند آکریلیک یا پلی استر و … فاقد این پروتئین هستند. اما برخی عوامل مانند رطوبت به تشدید بید زدگی یا رشد سایر حشرات کمک می­کنند. برای مثال بید زدگی در شهرهای شمالی ایران بیشتر اتفاق می­افتد چون رطوبت بیشتری در محیط وجود دارد. عامل بعدی تاریکی و ندیدن نور و هوای کافی است. توصیه می­شود حتی قالی­های انبار شده هر از گاهی از حالت لوله در آورده و در معرض نور و هوای آزاد قرار داده شوند. مانند سایر حشرات بیدها نیز در دمای بالا و محیط­های گرم بیشتر رشد می­کنند. همچنین در صورت ریختن آبمیوهای شیرین یا شیر بر روی فرش، باید آن را به درستی و در اولین زمان تمیز کرد. چرا که آلودگی­هایی از این دست به ایجاد بید زدگی یا افزایش آن کمک می­کنند.

تشخیص بید زدگی فرش به چه صورتی است؟

بید زدگی فرش را از روی برخی نشانه­‌ها می­توان تشخیص داد. از جمله این نشانه‌­ها عبارت است از:

– وجود حشراتی کوچک بر روی فرش که حرکت سریعی دارند.

– وجود تارهای بسیار ریز اطراف بافت فرش. بید هنگام خوردن الیاف فرش دور آن تار می­زند.

– وجود لکه­‌های سفید روی فرش که به مرور عمیق شوند. بید برای نفوذ به بافت فرش دالان­هایی ایجاد می­کند.

– وجود لاروهای سفید رنگ ریز.

– وجود ذرات خاکستری کوچک بر روی سطح فرش. این ذرات می­توانند نشانه لارو بید باشد.

– خورده شدن گره­های پشت فرش. بید نفوذ خود را از پشت فرش آغاز کرده و ابتدا گره­های فرش را می­خورد.

– از بین رفتن بافت زمینه­ی بخشی از فرش. بید از انتهای الیاف شروع به خوردن می­کند. به طوری که الیاف ناحیه خورده شده به راحتی با دست کشیدن یا جارو کردن کنده می­شوند.

فرش دستبافتان را در دوره­‌های زمانی منظم چک کنید. تا نه تنها بید زدگی بلکه سایر آسیب­ها و صدمات را به سرعت تشخیص دهید. پیش از آنکه خسارت زیادی به فرشتان وارد شود و مجبور به پرداخت هزینه­های ترمیم فرش گردید. همچنین فراموش نکنید که همه قسمت­های فرش را بررسی کنید. زیرا بید به طور منظم فرش را نمی­خورد و همیشه یک جا را هدف قرار نمی­دهد. ممکن است لاروهای بید در قسمت­های مختلف فرش قرار داشته باشند.

چطور از بید خوردگی فرش جلوگیری کنیم؟

1. فرش یا تابلو فرش خود را در دوره­‌های زمانی منظم بررسی نمایید. همچنین حداقل هفته‌­ای یک بار آن را جارو کنید. زیرا بید زدگی تنها در شرایط مرطوب و نمناک ظاهر نمی­شود. بلکه تاخوردگی­های فرش یا قسمت­هایی که زیر مبل یا لوازم دیگر قرار گرفته­‌اند نیز مستعد بید خوردگی هستند.
2. اگر قصد استفاده از فرش خود را ندارید و می­خواهید آن را انبار کنید، ابتدا گرد و خاک آن را بگیرید. می­توانید از مواد ضدعفونی کننده برای ضدعفونی کردن فرش استفاده کنید. جهت نتیجه‌­گیری بهتر از نفتالین بهره بگیرید. به این صورت که قرص­های نفتالین را خرد کرده و لا به لای فرش قرار دهید. اما توجه داشته باشید که نفتالین ماده­ای بسیار سمی است. آن را در معرض دست کودکان قرار ندهید.
3. هنگام استفاده از نفتالین حتما از دستکش و ماسک فیلتردار استفاده نمایید. چرا که حتی استشمام بوی نفتالین ضرر زیادی دارد. برای قرار دادن نفتالین لای فرش نیز بهتر است این کار را در محیط آزاد انجام دهید.
4. فرش را در کاورهای پلاستیکی لوله نکنید. به جای آن از کاغذ یا پارچه استفاده کنید.
5. اگر داخل فرش نفتالین گذاشته­اید، آن را در انبار و جایی جدا از مکان­های پر تردد خانه نگهداری کنید. همچنین هرگز فرش را در محیط­های مرطوب و نمناک قرار ندهید. بهتر است فرش در محلی خنک، فاقد رطوبت و با تهویه مناسب نگهداری شود.

چنانچه تمایل به استفاده از نفتالین ندارید، می­توانید از محلول­های ضد بید موجود در بازار استفاده کنید.

اگر روی فرش آثار بید خوردگی مشاهده کردیم، چه کار کنیم؟

هنگامی که نشانه‌­های بید زدگی یا موارد مشکوک را روی فرش مشاهده کردید، سریع دست به کار شوید. محل مورد نظر را محلول­های ضد بید بشویید. شاید استفاده از اسپری­های حشره کش نیز مفید باشد و مانع رشد حشرات موذی شود. بهتر است از دستکش استفاده کرده و برای مدتی محل را ترک نمایید. سپس فرش را به یک رفوگر حرفه ای بسپارید. اگر بید زدگی سطح زیادی از فرش را تحت تاثیر قرار داده، ابتدا لازم است تمام فرش سم پاشی گردد. سپس به یک قالیشویی معتبر جهت شستشو داده شده و در ادامه به رفوگر سپرده شود. برای مبارزه با بیدها روش­های دیگری نیز وجود دارد. مثلا می­توان روزهای متوالی فرش را در هوای گرم و خشک روبروی نور خورشید یا در هوای بسیار سرد پهن کرد. خشکی و سرما به نابودی بیدها کمک می­کنند.

آیا ترمیم بید زدگی امکان پذیر است؟

هم بله، هم خیر. اگر بید خوردگی در قسمت­های مشخص و محدودی از فرش صورت گرفته باشد، قابل ترمیم است. اما اگر سطح بید زدگی گسترده و زیاد باشد، گرچه قابل ترمیم است ولی به صرفه نیست. چرا که هم هزینه­‌های رفو کردن و تعمیر آن بسیار زیاد می­‌شود. هم اینکه ممکن است از نظر زمان زیاد مورد نیاز برای رفوگر نیز صرف نداشته باشد. ترمیم بید زدگی فرش­‌های دستباف حتما باید توسط رفوگرهای با تجربه انجام شود.

نکته پایانی

فراموش نکنید که بیدها ناگهانی ظاهر شده و فرش را مورد آسیب قرار می­دهند. بنابراین در نگهداری از فرش­های نفیس خود دقت کافی داشته باشید. به منظور ترمیم بید زدگی فرش دستبافت به دلیل حساسیت و ظرافت بالایی چه دارد حتما آن را به قالیشویی معتبر بسپارید تا با دقت شسته و خشک شود و تحویل شما داده شود.