تاریخچه نقوش ختایی

نقوش ختایی نقوشی مبتنی بر عناصر گیاهی هستند. همه گلبرگ‌های موجود در خانواده ختایی‌ها متاثر از گل و برگ و اجزای گیاهی موجود در طبیعت هستند ولی به شکل ساده شده . مثلا گل رز از حالت سه بعدی و حجم‌دار و رئال و طبیعی تبدیل شده به حالت تخت دوبعدی و یا برگ‌ها هم به همین ترتیب.

خیلی از پیچش‌های جوانه‌ها یا شاخه‌های عناصر گیاهی در خانواده ختایی به شکل خیلی ساده و خلاصه به نقوشی تبدیل شدند که در کنار هم پرکننده فضاهایی هستند که اسلیمی‌ها ساخته‌اند.

نقوش اسلیمی و ختایی بسیار در کنار هم به کار می‌روند. البته گاهی اوقات هم نقشه‌های داریم که صرفا با عناصر نقوش ختایی ساخته می‌شود ولی نقشه‌ای که به صورت اختصاصی و تنها فقط اسلیمی باشد بسیار کم است. معمولا گل‌های ختایی زینت‌بخش نقوش اسلیمی هستند.

تاریخچه نقوش ختایی عمدتا کوتاه‌تر از اسلیمی‌هاست. اما به نظر می‌رسد تاریخچه آن نیز به قبل از اسلام برمی‌گردد.

نقوش ختایی بعد از ورود قوم مغول به ایران، از هنر نقاشی منطقه ختن که بخش هایی از چین و مغولستان است، تاثیرات بسیاری را به خود دید و از آن زمان به بعد وارد سیر تکاملی بیشتری نسبت از اداوار ما قبل شد.

مثلا به گفته محققین علوم هنری ریشه گل شاه عباسی که یکی از گل‌های ختایی است به گل نیلوفر آبی برمی‌گردد که  به صورت ساده استفاده می شد و در سیر تکامل هنری در سبک‌ها و دوره های مختلف تغییراتی داشته و به شکل شاه عباسی‌های امروزی درآمده است.

برگ های بادامی ، برگهای کنگره دار که برگرفته از گیاه گنگر هستند، انواع و اقسام گل های گرد که برگرفته از گل‌های شقایق و نرگسی هستند و عمدتا پنج پر دارند، انواع و اقسام غنچه ها و کاسبرگ هایی که برگرفته از عناصر گیاهی هستند، بندهای ختایی که نشان دهنده شاخه و پیچش تنه اصلی درخت و گیاه است، همه از زیرمجموعه های خانواده ختایی ها به حساب می آیند و به وفور در فرش ایرانی مورد استفاده قرار می گیرند.